ขอนอบน้อมแด่พระรัตนตรัย
สวัสดีค่ะ ท่านผู้ใฝ่ในธรรมทุกท่าน
คำว่า "อารมณ์" หมายถึงสิ่งที่จิตกำลังรู้ หรือสิ่งที่ถูกจิตรู้ เช่น สิ่งต่าง ๆ ที่ปรากฏทางตาให้จิตเห็นเกิดขึ้น สิ่งต่าง ๆ นั้นก็เป็นอารมณ์ของจิตเห็นขณะนั้น...เสียงปรากฏทางหู เกิดจิตกำลังได้ยินเสียง เสียงเป็นอารมณ์ของจิตขณะนั้น....กลิ่นปรากฏทางจมูก เกิดจิตกำลังรู้กลิ่น กลิ่นเป็นอารมณ์ของจิตขณะนั้น.....รสปรากฏที่ลิ้น เกิดจิตกำลังลิ้มรส รสก็เป็นอารมณ์ของจิตขณะนั้น....การกระทบสัมผัส เย็น ร้อน อ่อน แข็ง ไหว ตึงปรากฏทางกาย เกิดจิตกำลังรู้เย็น ร้อน อ่อน แข็ง ไหว ตึง และเย็น ร้อน อ่อน แข็ง ไหว ตึง ก็เป็นอารมณ์ของจิตขณะนั้น....เรื่องราวต่าง ๆ ที่จิตกำลังนึกคิด เรื่องราวต่าง ๆ ก็เป็นอารมณ์ของจิตขณะนั้น เพราะฉะนั้นเมื่อมีจิต ก็จะต้องมีอารมณ์ให้จิตรู้ทุกครั้งไป จิตจะเกิดขึ้นโดยปราศจากสิ่งที่ถูกรู้ (อารมณ์)ไม่ได้เลย....เมื่อมีจิตเกิดขึ้นขณะใด ขณะนั้นจะต้องมีอารมณ์ให้จิตรู้ด้วย
"จิต" เป็นสภาพธรรมะที่สามารถรู้ได้ทุกอย่าง..... สิ่งใดมีจริง เช่น รูป จิต เจตสิก นิพพาน จิตสามารถรู้ได้จิตสามารถรู้ได้ทั้งปรมัตถธรรมและบัญญัติธรรม....จิตเป็นปรมัตถธรรม เป็นธาตุรู้สภาพรู้ ไม่ว่าจะเป็นจิตของคนหรือจิตของสัตว์เดรัจฉาน ก็เป็นสภาพรู้หรือธาตุรู้เหมือนกันหมด และเมื่อจิตเกิดขึ้น ก็จะต้องมีอารมณ์ให้จิตรู้เสมอ....จิตเป็นปรมัตถธรรมที่เกิดขึ้นรู้อารมณ์ที่ปรากฏทางทวารต่าง ๆ จิตเกิดขึ้นได้ก็เพราะว่ามีเหตุปัจจัยทำให้เกิดขึ้น ถ้าไม่มีเหตุปัจจัยให้จิตเกิด จิตก็จะเกิดไม่ได้เลย เช่น ถ้ารูปไม่เกิดขึ้นกระทบตา (จักขุปสาทรูป) จิตเห็น (จักขุวิญญาณ) ก็จะเกิดขึ้นไม่ได้เลย....ถ้าเสียงไม่เกิดขึ้นกระทบหู (โสตปสาทรูป) จิตได้ยิน (โสตวิญญาณ) ก็จะเกิดไม่ได้เลย....ถ้าไม่มีกลิ่นกระทบที่จมูก (ฆานปสาทรูป) จิตรู้กลิ่น (ฆานวิญญาณ) ก็จะเกิดไม่ได้เลยเช่นกัน....ถ้ารสไม่เกิดขึ้นกระทบลิ้น (ชิวหาปสาทรูป) จิตรู้รส (ชิวหาวิญญาณ) จะเกิดไม่ได้เลย....ถ้าไม่มีการกระทบสัมผัสทางกาย (กายปสาทรูป) เกิดขึ้น จิตรู้สัมผัส (กายวิญญาณ) เย็น ร้อน อ่อน แข็ง ไหว ตึงก็จะเกิดไม่ได้เลย....จิตที่เกิดแต่ละประเภทนั้น จะต้องมีเหตุปัจจัยหลายปัจจัย ที่จะทำให้จิตประเภทนั้น ๆ เกิดขึ้นได้....จิตมีทั้งหมด ๘๙ ประเภทหรือดวง (พิเศษ ๑๒๑ ประเภทหรือดวง) ...."อารมณ์" ก็เป็นปัจจัยประเภทหนึ่งที่ทำให้จิตและเจตสิกเกิดขึ้น เรียกว่า อารัมณปัจจัย
สำหรับบทความนี้ก็เป็นเพียงขั้นพื้นฐานเท่านั้น หากมีข้อความใดผิดพลาดประการใด ผู้เขียนต้องขอกราบขอขมาแด่พระรัตนตรัย และขออโหสิกรรมจากท่านผู้อ่านไว้ ณ ที่นี้ด้วย....ขออนุโมทนาบุญกับทุกท่านค่ะ
