 |
ขอนอบน้อมแด่พระรัตนตรัย
สวัสดีค่ะ ท่านผู้สนใจในพระธรรมทุกท่าน
พระสัมมาสัมพุทธเจ้าตรัสไว้ว่า "ธรรมทั้งหลายมีใจเป็นใหญ่ เป็นประธาน ทุกสิ่งทุกอย่างสำเร็จได้ด้วยใจ" ใจกับจิตมีความหมายเดียวกัน คือเป็น สภาพรู้ ธาตุรู้ รู้ความจริงในโลก ได้แก่ โลกทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย และทางใจ...เป็นสภาพธรรมทีรู้สี รู้เสียง รู้กลิ่น รู้รส รู้การกระทบสัมผัส เย็นร้อน อ่อน แข็ง ติง ไหว และรู้ความคิดนึก....สภาพธรรมหรือนามรู้ที่ เรียกว่า จิต
จิต นี้เกิดดับตลอดเวลาตั้งแต่เราเกิดจนตาย แต่เราไม่เคยรู้ลักษณะของจิตเลย เพราะเหตุว่า จิตเกิดดับรวดเร็วมาก จะสามารถรู้การเกิดดับของจิตได้นั้น ก็ด้วยนามธรรมประเภทหนึ่ง ซึ่งเป็นเจตสิก มีชื่อว่า "สติ" ทำหน้าที่ระลึกรู้สภาพธรรมที่ปรากฏทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกายและทางใจ....ไม่ใช่ "เรา" เป็นผู้รู้ แต่เป็นสติระลึกรู้ตามความเป็นจริงของสภาพธรรมที่ปรากฏในแต่ละขณะ
จิตเป็นใหญ่ เป็นประธานในการรู้แจ้งอารมณ์ต่าง ๆ...เมื่อจิตเกิดขึ้นจะต้องมีอารมณ์ให้จิตรู้....อารมณ์คือสิ่งที่มาให้จิตรู้ หรือสภาพธรรมที่ปรากฏให้จิตรู้...หรืออีกความหมายหนึ่งคือ "อารมณ์เป็นอาหารของจิต" ....จิตเสวยอารมณ์ที่น่ายินดีพอใจ (โลภะ) และเสวยอารมณ์ที่ไม่น่ายินดีพอใจ (โทสะ)...เป็นเหตุปัจจัย
ให้เกิดความสุขทางใจ (โสมนัส) บ้าง และเป็นเหตุปัจจัยให้เกิดความทุกข์ (โทมนัส) บ้าง
จิตมีทั้งหมด ๘๙ ดวง หรือ ๑๒๑ ดวง (พิเศษ) จิตแบ่งออกเป็นหลายดวงเพราะเหตุว่า มีหน้าที่แตกต่างกัน
และมีชื่อเรียกแตกต่างกัน เช่น
จิตเกิดทางตา....ทำหน้าที่เห็น เรียกว่า จักขุวิญญาณ
จิตเกิดทางหู....ทำหน้าที่ได้ยินเรียกว่า โสตวิญญาณ
จิตเกิดทางจมูก....ทำหน้าที่ได้กลิ่น เรียกว่า ฆานวิญญาณ
จิตเกิดทางลิ้น....ทำหน้าที่รู้รส เรียกว่า ชิวหาวิญญาณ
จิตเกิดทางกาย....ทำหน้าที่รู้กระทบสัมผัส เรียกว่า กายวิญญาณ
จิตเกิดทางใจ....ทำหน้าที่รู้ความคิดนึก เรียกว่า มโนวิญญาณ
จิตเกิดขึ้นต้องมีเจตสิกเกิดร่วมด้วยทุกครั้ง เกิดดับพร้อมกันและรู้อารมณ์เดียวกัน....เจตสิกมีหลายประเภทจึงทำให้จิตเป็นไปในกุศลและอกุศลตามแต่เหตุปัจจัย
สำหรับความรู้เกี่ยวกับเรื่องจิตอย่างย่อ ๆ เป็นการสะสมความเข้าใจเพื่อเป็นปัจจัยในการเจริญปัญญาในขั้นต่อ ๆ ไป
หากมีข้อความใดผิดพลาดประการใด ผู้เขียนขอกราบขอขมาแด่พระรัตนตรัยและขออโหสิกรรมจากท่านผู้อ่าน ไว้ ณ ที่นี้ด้วย...ขออนุโมทนาบุญกับท่านผู้อ่านด้วยค่ะ
